Κοινωνικός Δαρβινισμός

Η ΨΕΥΔΟ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ» ΤΩΝ ΙΣΧΥΡΩΝ (ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ - ΔΝΤ)

(Άρθρο του Λουκά Καβακόπουλου, που δημοσιεύτηκε το 2010 στο περιοδικό Hellenic Nexus)

Διατήρησέ τους στον πόλεμο, διατήρησέ τους φτωχούς. Η φτώχεια τους δεν είναι ατύχημα.

Μια ολιγαρχία κεφαλαιοκρατών και χρηματιστών διαχειρίζεται σήμερα τη μοίρα ολόκληρων λαών και φαίνεται να στέκεται απόλυτα απαθής απέναντι στη δυστυχία και στη μιζέρια που προκαλούν οι πράξεις της. Τα μέλη αυτής της ολιγαρχίας ζούνε μια πολυτελή και γεμάτη απολαύσεις ζωή, αλλά δεν αναγνωρίζουν στους ανθρώπους των «κατώτερων τάξεων» κάποιο ανάλογο δικαίωμα στην προσωπική ευτυχία ή επιβίωση. Αντίθετα, φαίνεται να θεωρούν ότι οι «κατώτερες τάξεις» καλώς παθαίνουν ό,τι παθαίνουν, αφού «δεν είναι ικανές για κάτι καλύτερο». «Η φτώχεια τους δεν είναι ατύχημα». 

Τέτοιες απόψεις δηλώνονται σήμερα -συγκαλυμμένα βέβαια- από κάποιους ανθρώπους υψηλής διανοητικής στάθμης και δεδομένης κοινωνικής αποδοχής, όπως από τα μέλη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τους «νεοφιλελεύθερους» πολιτικούς της Ευρώπης και το σύνολο σχεδόν των Αμερικανών ρεπουμπλικάνων πολιτικών (με πιο γνωστούς τους «συμβούλους» του Μπους, Τσένεϊ, Ράμσφελντ, Γούλφοβιτς).

Επίσης, πρόσωπα της παγκόσμιας πνευματικής πρωτοπορίας, όπως ο μεγαλοπαραγωγός και συγγραφέας Howard Bloom ή ο μεγάλος επιστήμονας της εποχής μας, Richard Dawkins ή ο συγγραφέας και επιστήμονας Michael Shermer μοιάζουν να υποστηρίζουν αυτές τις απόψεις. Όσο για την Ελλάδα, τις εκφράζουν συνήθως οι υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού και της «αυτορρύθμισης της αγοράς».

Οι απόψεις αυτές δεν βασίζονται σε κάποια πραγματική απανθρωπιά και σκληρότητα, αλλά σε μια ύπουλη «φιλοσοφία» που έχει εισβάλει στο παγκόσμιο σκηνικό και επηρεάζει τη σκέψη μας. Αυτή η «φιλοσοφία» (που όπως θα δούμε είναι φιλοσοφία μόνο σε εισαγωγικά γιατί βασίζεται σε μάλλον ανακριβή και λανθασμένα συμπεράσματα) είναι ο Κοινωνικός Δαρβινισμός.


Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός είναι μια προσπάθεια να μετατραπεί η περίφημη φράση «Επιβίωση του Ισχυρότερου» σε ένα είδος «επιστημονικού» υποτίθεται, κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού δόγματος. Σύμφωνα με αυτό, οι πιο «εξελιγμένοι» έχουν περισσότερα δικαιώματα για να επιβιώσουν στη «φυσική σύγκρουση» ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες, αφού είναι και οι πιο καλά εξοπλισμένοι για να τις αντιμετωπίσουν.

Αυτό το δόγμα όμως δεν ορίζει τι ακριβώς εννοεί με τον όρο «εξελιγμένοι» και «εξοπλισμένοι». Προφανώς εννοεί, απλά, εκείνους που είναι ήδη ισχυροί ...ή αρκετά τυχεροί!

Αμερικανική γελοιογραφία στην οποία ο Δαρβίνος ειρωνεύεται τα προγράμματα «διάσωσης των τραπεζών» (Bailout)

Αν λοιπόν αναλύσουμε τα παραπάνω, θα καταλήξουμε εύκολα στο ακόλουθο συμπέρασμα: ο Κοινωνικός Δαρβινισμός υποστηρίζει την επιβίωση των πλούσιων και των βολεμένων, σε βάρος των φτωχών, αδύναμων και άτυχων, γιατί υποτίθεται ότι οι τελευταίοι ευθύνονται για τις ατυχίες τους, άρα θα πρέπει τα γονίδιά τους ή τα διανοητικά τους κατασκευάσματα να μην συνεχίσουν να αναπαράγονται, ούτε να τους δίνονται ευκαιρίες!

Ο κοινωνικοδαρβινιστής πιστεύει ότι όλα αυτά έχουν ...αποδειχτεί επιστημονικά και ότι τα υποστηρίζει η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου! (Παρακάτω θα δούμε ότι η θεωρία της εξέλιξης δεν υποστηρίζει, ευτυχώς ή δυστυχώς, τέτοια πράγματα).

Ένας κοινωνικοδαρβινιστής δεν υπάρχει περίπτωση να επικοινωνήσει πραγματικά με κάποιο άτομο κατώτερης οικονομικής ή κοινωνικής στάθμης, γιατί είναι σίγουρος για την ανωτερότητά του, σίγουρος για την «επιστημονική του φιλοσοφία» και γιατί σκέφτεται πάντα με τον ακόλουθο τρόπο: «Είσαι φτωχός; Φταις εσύ, και όχι το σύστημα που διαμορφώσαμε έτσι ώστε να μη σου δώσει ποτέ τις ευκαιρίες. Είσαι αμόρφωτος; Φταις εσύ, και όχι το σύστημα της Παιδείας που δεν λειτουργεί». Με άλλα λόγια, η υποτιθέμενη «φιλοσοφία» του τον διατηρεί πέρα από ένα ταξικό και ανθρώπινο χάσμα το οποίο είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστεί....

Όσο για την πολιτική του άποψη του κοινωνικοδαρβινιστή, αυτή συνοψίζεται ως εξής: «το πολιτικό σύστημα οφείλει να υποστηρίζει μόνο τα άτομα εκείνα που έχουν αποδείξει ότι είναι ικανά, αφού είναι ισχυροί και επιτυχημένοι, και όχι τους αποτυχημένους της κοινωνίας...»

Το παραπάνω επιχείρημα είναι απλά ένας φαύλος κύκλος που γίνεται φανερός όταν θυμηθούμε την πρόσφατη κατάσταση με την οικονομική υποστήριξη των τραπεζών που είναι υπεύθυνες για την πρόσφατη κρίση. Οι τράπεζες διανέμουν το χρήμα βάσει των υποτιθέμενων «δαρβινιστικών» κριτηρίων. Αφού όμως απέτυχαν, γιατί να τις στηρίξει το πολιτικό σύστημα; 

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός χρησιμοποιείται τελικά ως δικαιολογία για τα δόγματα του άκρατου Καπιταλισμού και του πλήρους Νεοφιλελευθερισμού. Δεν εκφράζεται πλέον μόνο στα πλαίσια του ρατσισμού και του εθνικισμού όπως παλιότερα, αλλά και σε ατομικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Ο πλούσιος επιχειρηματίας θεωρεί ότι ο «φυσικός νόμος» του επιτρέπει να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε ανήθικη μέθοδο για να αυξήσει τον πλούτο του ή να κάνει ζημιά στους αντιπάλους του και ταυτόχρονα να δικαιολογείται στον ίδιο του τον εαυτό ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί είναι θεμιτές στο πλαίσιο του «ανταγωνισμού της φύσης». Κάθε φορά που κάποιος ισχυρίζεται ότι «έτσι είναι η ζωή και οι επιχειρήσεις: Θα τους φας ή θα σε φάνε» στην ουσία εκφράζει τη θέση του Κοινωνικού Δαρβινισμού. 

Με τον ίδιο τρόπο και εμείς γινόμαστε υποστηρικτές του Κοινωνικού Δαρβινισμού κάθε φορά που σκεφτόμαστε ότι κάποιος φτωχός ή άτυχος συνάνθρωπός μας είναι «άξιος της τύχης του» ή όταν προσπαθούμε να διαφυλάξουμε την αμφίβολη «ανωτερότητά» της φυλής και του πολιτισμού μας, υποστηρίζοντας ρατσιστικές αντιλήψεις.

Ο ΚΑΙΑΔΑΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός, αν και δεν έχει πραγματική σχέση με τη θεωρία της Εξέλιξης, εμφανίστηκε την ίδια εποχή με τη δημοσίευση του βιβλίου του Δαρβίνου Περί της Καταγωγής των Ειδών και χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει τις ρατσιστικές αντιλήψεις που ήθελαν τους Άγγλους να είναι «ανώτεροι» από τις άλλες φυλές και υποτίθεται οι «πιο εξελιγμένοι».

Υποστηρίχθηκε λοιπόν από την τότε πανίσχυρη Βρετανική Αυτοκρατορία με τις δεκάδες αποικίες στον πλανήτη, αφού έδινε στους Άγγλους αποικιοκράτες τις απαραίτητες ηθικές δικαιολογίες για να συνεχίσουν να καταπιέζουν τους Ινδούς, τους ΝεοΖηλανδούς Μαορί, αργότερα τους Κύπριους και τους υπόλοιπους λαούς. Το έκαναν υποτίθεται ...για το καλό της Ανθρωπότητας.

 (Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σήμερα, το αγγλοσαξονικό ΔΝΤ προάγει την οικονομική εξολόθρευση «για το καλό της αγοράς» των «υπανάπτυκτων» επιχειρήσεων του ευρωπαϊκού Νότου για να αντικατασταθούν με τις «εξελιγμένες» του αγγλοσαξονικού Βορρά).

Γελοιογραφία του 1881: Ο Άνθρωπος δεν είναι παρά ένα σκουλήκι.

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός χρησιμοποιήθηκε επίσης για να στηρίξει τις ιδέες της «Ευγονικής», η οποία υποστήριζε ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες θα πρέπει να απομακρύνουν από κοντά τους εκείνους που κουβαλούν «αδύναμα» ή χαμηλότερης ποιότητας «γονίδια». Στο πλαίσιο της Ευγονικής, η οποία μέχρι και σήμερα εφαρμόζεται κρυφά ή φανερά σε κάποια σημεία του πλανήτη, στειρώνονταν οι ασθενείς, οι τυφλοί, οι διανοητικά καθυστερημένοι, για να μην «μολύνουν» με τα κατώτερα γονίδιά τους τις κοινωνίες στις οποίες ζούσαν. Κάτι παρόμοιο με τον Καιάδα της Σπάρτης, στον οποίο πετούσαν οι Σπαρτιάτες τα αδύναμα παιδιά τα οποία ούτως ή άλλως δεν θα επιβίωναν στις σκληρές συνθήκες της εποχής τους, αλλά πλέον με «επιστημονικό πρόσωπο». Την ευγονική δεν χρησιμοποίησαν μόνο οι ναζιστές της Γερμανίας, αλλά και Άγγλοι, Σουηδοί και Αμερικανοί...

Έχει όμως δίκιο ο Κοινωνικός Δαρβινισμός; Είναι τα πράγματα έτσι που όποιος δεν δέχεται να παίζει στο παιχνίδι του σκληρού ανταγωνισμού στην ουσία αψηφά τις επιταγές της φύσης; Ή μήπως μας έχει επιβληθεί έντεχνα μια ψεύτικη, απάνθρωπη και οπισθοδρομική θεωρία, που απλά εξυπηρετεί στο να δικαιολογεί τις πράξεις των ισχυρών πείθοντας ταυτόχρονα εμάς ότι «δεν γίνεται αλλιώς»;

ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ => ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟΣ; ΟΧΙ ΑΚΡΙΒΩΣ... 

Θα περίμενε κανείς ότι ο Κοινωνικός Δαρβινισμός βασίζεται στη διάσημη θεωρία του Δαρβίνου που δημοσιεύτηκε το 1859. Όμως δεν είναι έτσι. Τις ιδέες του Κοινωνικού Δαρβινισμού τις είχε αναπτύξει λίγα χρόνια πριν ο Herbert Spencer, ένας Άγγλος κοινωνιολόγος που πίστευε ότι ήταν δίκαιο οι πλούσιοι να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους, αφού έτσι λειτουργεί η Φύση. Ο Σπένσερ είναι ο άνθρωπος που έγραψε τη φράση «Η επιβίωση του Ισχυροτέρου», την οποία υιοθέτησε αργότερα και ο Δαρβίνος, αν και η θεωρία του δεν συμφωνούσε αναγκαστικά με τις ιδέες του Σπένσερ.

 Ο Σπένσερ ξεκινούσε με κάποιους σοβαρούς προβληματισμούς, αλλά τους έλυνε με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο. Π.χ. παρατηρούσε ότι η φιλανθρωπία δεν βοηθάει πραγματικά τους φτωχούς να επιβιώσουν, αλλά αντί να προτείνει την επιμόρφωσή τους και τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών για να βελτιωθεί η ζωή τους, υπαινισσόταν ότι η …μείωση του αριθμού των φτωχών μέσω στείρωσης ή μέσω της αδιαφορίας της κοινωνίας ακόμη και όταν εκείνοι φτάνουν στη λιμοκτονία, είναι μια καλή λύση. (Progress: Its Law and Cause).

Ο Σπένσερ φαίνεται ότι δεν είχε καταλάβει ακριβώς τη Θεωρία της Εξέλιξης όπως την ανέπτυξε ο Δαρβίνος. Πίστευε περισσότερο στην εξελικτική θεωρία του Λαμάρκ, που θεωρούσε ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά ενός οργανισμού κληρονομούνται στους απογόνους του. Ήταν σίγουρος π.χ. ότι αν δύο μορφωμένοι άνθρωποι τεκνοποιήσουν, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γεννήσουν ένα παιδί δεκτικό στη μόρφωση, από ό,τι δύο αμόρφωτοι, ενώ δύο αλκοολικοί θα γεννήσουν πιθανότερα ένα αλκοολικό παιδί! Αυτό δεν συμφωνεί καθόλου με την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, την οποία αμέτρητες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει, και η οποία υποστηρίζει ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά ΔΕΝ κληρονομούνται. Άρα τα παιδιά δύο μορφωμένων έχουν τις ίδιες ακριβώς πιθανότητες να γεννηθούν με την ίδια προδιάθεση απέναντι στη μόρφωση, την οποία έχουν και τα παιδιά δύο αμόρφωτων ανθρώπων, αν φυσικά μεγαλώσουν σε παρόμοια περιβάλλοντα. 

Όμως ούτε ο Δαρβίνος φαίνεται να πρόσεξε αυτή τη θεμελιώδη διαφορά της ίδιας του της θεωρίας. Ήταν εξάλλου επηρεασμένος από τον περίγυρό του, παντρεμένος με την ξαδέλφη του μεγαλοβιομήχανου Joshia Wedgewood και δεν τον συνέφερε να αμφιβάλλει για την ανωτερότητα των λευκών πλούσιων Βρετανών απέναντι στους «κατώτερους». Ο Δαρβίνος, αν και γενικά ήταν ένας ευαίσθητος και ευγενικός άνθρωπος, δεν έκρυβε τις ρατσιστικές απόψεις του. Όπως έχει γράψει στην Καταγωγή του Ανθρώπου:

Σε κάποια μελλοντική εποχή, όχι πολλούς αιώνες μακριά από την εποχή μας, οι πολιτισμένες φυλές της ανθρωπότητας σχεδόν σίγουρα θα εξολοθρεύσουν και θα αντικαταστήσουν τις άγριες φυλές σε όλο τον κόσμο. Τότε οι ανθρωπόμορφοι πίθηκοι θα εξολοθρευτούν χωρίς αμφιβολία. 

 Προφανώς ο Δαρβίνος όταν αναφέρεται σε «ανθρωπόμορφους πιθήκους» εννοεί τους ανθρώπους εκείνους που δεν τηρούν το αγγλοσαξονικό στάνταρ. Εξάλλου, είναι καταγεγραμμένη η διάσημη πλέον ρατσιστική φράση του «Η διαφορά ανάμεσα σε έναν άνθρωπο της Γης του Πυρός και σε έναν Ευρωπαίο είναι μεγαλύτερη από εκείνη ανάμεσα σε έναν άνθρωπο της Γης του Πυρός και σε ένα κτήνος». Στην Καταγωγή του Ανθρώπου έγραψε επίσης: «Τα μέλη του ενός και του άλλου φύλου θα έπρεπε να αποφεύγουν να παντρεύονται σε περίπτωση κατωτερότητας, σωματικής ή πνευματικής...»

Η Αποικιοκρατική Βρετανική Αυτοκρατορία

 Όμως, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αν κάποιες πολιτικοκοινωνικές απόψεις του Δαρβίνου ήταν αμφίβολης ποιότητας, η επιστημονική πλευρά της θεωρίας του δεν κάνει τα ίδια λάθη. Η θεωρία του για την Εξέλιξη αναφέρεται ξεκάθαρα στην εξέλιξη των ειδών και δεν μπλέκεται με καμία πολιτική θεώρηση. Είναι ενδεικτικό ότι όταν αργότερα ο ξάδελφος του, ο Φράνσις Γκάλτον, ανέπτυξε τη θεωρία της ευγονικής (στείρωση των ασθενών και των διανοητικά ανάπηρων κλπ, η οποία ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αγγλία και ήταν η ίδια που εφάρμοσαν αργότερα οι Ναζί), ο Δαρβίνος κράτησε τις σαφείς αποστάσεις του χαρακτηρίζοντάς την επιστημονικά αβάσιμη.

Όμως αυτό δεν μείωσε το πάθος του Γκάλτον να χρησιμοποιεί και αυτός τον Δαρβινισμό για να προωθήσει τις δικές του απόψεις, και ας έρχονταν σε αντίφαση με τη θεωρία της Εξέλιξης. Π.χ., στο βιβλίο του Hereditary Genius, χρησιμοποιώντας στατιστικές, αναλύοντας οικογενειακά δέντρα ισχυρών οικογενειών κλπ, έφτανε στο αντίθετο με την θεωρία της Εξέλιξης συμπέρασμα πως οι ανώτεροι, επιφανείς άνθρωποι, κληρονομούν την ευφυΐα τους στους απογόνους τους, ενώ πουθενά δεν έκανε λόγο για την όποια επίδραση του περιβάλλοντός τους, που σίγουρα έδινε περισσότερες ευκαιρίες ή δυνατότητες στα μέλη αυτών των οικογενειών…

Ο Γκάλντον, ως μοντέρνος Σπαρτιάτης, κατέληγε: «Μια δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει εκτός και αν αποτελείται από ικανούς πολίτες. Πρέπει να αμυνθεί, αρνούμενη την ελεύθερη είσοδο εκφυλισμένων ομάδων σ’ αυτήν». 

ΔΑΡΒΙΝΟΣ, ΜΑΡΞ, ΧΙΤΛΕΡ ΚΑΙ ΚΡΟΠΟΤΚΙΝ

Η πολιτική δύναμη της παρερμηνείας της Εξέλιξης είναι φανερό πως είναι εξαιρετικά μεγάλη. Δύο τελείως αντίθετοι πολιτικοί άνδρες, ο Μαρξ και ο Χίτλερ, ενθουσιάστηκαν από τη θεωρία του Δαρβίνου, και την ενσωμάτωσαν ο καθένας με τον δικό του τρόπο στην προπαγάνδα τους.

Ο Χίτλερ θεωρούσε τη θεωρία της Εξέλιξης βασική για τη θεμελίωση του Εθνικοσοσιαλισμού.

Οι δυνατότεροι πρέπει να κυριαρχούν και να μην αναμιγνύονται με τους αδύναμους θυσιάζοντας έτσι την μεγαλοσύνη τους. Μόνο κάποιος που γεννήθηκε αδύναμος μπορεί να το θεωρήσει αυτό μοχθηρό, αλλά, αυτός είναι, ούτως ή άλλως, ένας αδύναμος και περιορισμένος άνθρωπος. Γιατί αν αυτός ο κανόνας δεν επιβληθεί, κάθε ανώτερη ανάπτυξη των ζωντανών πλασμάτων θα είναι αδιανόητη. (Mein Kampf) 

Ο διάσημος καθηγητής του Χάρβαρντ Στήβεν Τζέι Γκουλντ παραδέχεται γενικά ότι «Τα βιολογικά επιχειρήματα υπέρ του ρατσισμού ήταν συνηθισμένα πριν το 1859, αλλά πολλαπλασιάστηκαν πολλές φορές μετά την αποδοχή της Θεωρίας της Εξέλιξης...». Άρα μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι η δαρβινική θεωρία ήταν ένα βασικό βήμα προς τη γέννηση του ναζιστικού εφιάλτη.

 Ο οπαδός της ισότητας όλων των φυλών και όλων των ανθρώπων Μαρξ, αλλά πολύ θυμωμένος με τους κεφαλαιοκράτες, ήταν εξίσου ενθουσιασμένος με τον Δαρβίνο, όπως και ο Χίτλερ: «Το βιβλίο του Δαρβίνου είναι πολύ σημαντικό και με βοήθησε ως επιστημονική βάση για την ταξική διαμάχη μέσα στην Ιστορία».

Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Μαρξ όπως και ο Χίτλερ, βρήκαν στον Δαρβίνο μια καλή δικαιολογία ως βάση και ώθηση του πολέμου τους…

Ευτυχώς, δεν είδαν όλοι έτσι τη θεωρία του Δαρβίνου. Περίπου 20 χρόνια μετά την κυκλοφορία του Περί της Εξέλιξης των Ειδών, ο Γάλλος αναρχικός Εμίλ Γκωτιέ δημοσίευσε ένα κείμενο στο οποίο εξηγούσε ότι μια κοινωνία βασισμένη στις θεωρίες του Δαρβίνου θα ήταν ολοφάνερα μια κοινωνία συνεργασίας και όχι ανταγωνισμού ή πολέμου. Αυτή την άποψη ανέπτυξε αργότερα ο θεωρητικός του Αναρχισμού Κροπότκιν στο βιβλίο του Αλληλοβοήθεια, εξηγώντας ότι η Εξέλιξη οδηγεί αναπόφευκτα στην κοινωνικοποίηση και όχι στην ατομικοποίηση του ανθρώπου...

Στον κόσμο των ζώων είδαμε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ειδών ζουν σε κοινωνίες και βρίσκουν στη συνεργασία το καλύτερο όπλο για τον αγώνα για τη ζωή: Εννοείται, φυσικά, με την ευρεία έννοια του όρου «δαρβινικός», ότι δεν πρόκειται για έναν αγώνα για τα μέσα της ύπαρξής του κάθε όντος, αλλά για έναν αγώνα ενάντια στις φυσικές περιστάσεις που είναι εχθρικές για το είδος. Τα είδη των ζώων, των οποίων η ατομική προσπάθεια έχει μειωθεί στα στενότερα όρια ενώ η πρακτική της αλληλοβοήθειάς τους έχει φτάσει στη μεγαλύτερη ανάπτυξη, είναι πάντα τα πιο πολλά, τα πιο ευημερεύοντα και τα πιο ανοικτά σε περαιτέρω πρόοδο. Η αμοιβαία προστασία που προκύπτει, η δυνατότητα για την επίτευξη των γηρατειών και της συσσώρευσης των εμπειριών, η δυνατότητα για την υψηλότερη πνευματική ανάπτυξη και την περαιτέρω ανάπτυξη του κοινωνικών συνηθειών, όλα αυτά διασφαλίζουν τη διατήρηση των ειδών, την ανάπτυξη και την παραπέρα εξέλιξή τους. Τα μη κοινωνικά είδη, αντιθέτως, είναι καταδικασμένα στην παρακμή. 

Βλέπουμε λοιπόν ότι με τη βοήθεια της θεωρίας της εξέλιξης δόθηκε έδαφος σε διάφορα είδη πολιτικών θεωριών, κάποια από τα οποία είναι προοδευτικά, άλλα όμως οδηγούν την ανθρωπότητα αιώνες πίσω.

Διατήρησέ τους στον πόλεμο, διατήρησέ τους φτωχούς. Η φτώχεια δεν είναι ατύχημα.(Αφίσα που με σαρκαστικό τρόπο συνδέει την επιβολή της φτώχειας με τους πολέμους).

Όπως όμως αναφέραμε προηγουμένως, όλες σχεδόν οι παραδοχές του κοινωνικού δαρβινισμού (με εξαίρεση ίσως του Κροπότκιν) βασίζονται σε μια λαμαρκιανή αντίληψη και όχι στη θεωρία του Δαρβίνου. Ο Δαρβίνος μιλάει εξάλλου για διαφορές ανάμεσα στα είδη, ενώ οι άνθρωποι όλων των φυλών και όλων των πνευματικών ή οικονομικών επιπέδων, ανήκουμε ολοφάνερα στο ίδιο είδος (απόδειξη για αυτό ότι είμαστε γενετικά συμβατοί και μπορούμε να τεκνοποιούμε αναμεταξύ μας, και μάλιστα οι μιγάδες είναι συνήθως πιο υγιείς από άτομα που έχουν γεννηθεί από ενδογαμίες ή άτομα που ανήκουν σε κοντινές ομάδες ανθρώπων)!

Πιο κοντά στις ιδέες του Κροπότκιν, ο Δαρβίνος στην Καταγωγή του Ανθρώπου καταλήγει ότι η φυσική επιλογή ευνόησε την ανάπτυξη του ορθολογισμού και της κοινωνικότητας, άρα και την συμπάθεια, την αλληλεγγύη και τη βοήθεια προς τα πιο αδύναμα μέλη των ανθρώπινων κοινοτήτων.

Ένα πιο δυνατό επιχείρημα κατά του Κοινωνικού Δαρβινισμού και όλων των σημερινών εκφάνσεών του, όπως π.χ. της «Κοινωνιοβιολογίας» του E.O. Wilson ή της «Εξελικτικής Ψυχολογίας» του Richard Dawkins, μας δίνει ο καθ. Χρήστος Γεωργίου: «Αφού πρώτα οι κοινωνιοβιολόγοι στιγματίζουν τα ζώα και τις συμπεριφορές τους με ανθρωποκεντρικούς χαρακτηρισμούς όπως “άγριος”, “επιθετικός”, “αρχηγός”, “εργάτης”, “βασίλισσα”, “υποτελής” κλπ, τους επανασυσχετίζουν με την “ανθρώπινη φύση” με ψευδοεπιστημονικά κυκλικά επιχειρήματα βιολογικού αναγωγισμού, παραβλέπουν βασικές γνώσεις βιοχημείας και το ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δικτυώνεται διανοητικά μετά τη γέννηση και σε απόκριση στο κοινωνικό περιβάλλον». (Χρήστος Γεωργίου, καθηγητής Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, άρθρο στην Ελευθεροτυπία, 15-2-2009).

Πρέπει βέβαια να τονίσουμε ότι οι επιστήμονες που αναφέρθηκαν προηγουμένως έχουν προσπαθήσει να διαχωρίσουν κάπως τη θέση τους από τον κοινωνικό δαρβινισμό. Π.χ. ο Dawkins δηλώνει στο πασίγνωστο βιβλίο του Το Εγωιστικό γονίδιο: «Δεν υποστηρίζω μια ηθική που βασίζεται στην εξέλιξη. Απλά λέω πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε μια ηθική υποχρέωση να δρούμε έτσι. […] Μια κοινωνία βασισμένη στον αδίστακτο εγωισμό των γονιδίων θα ήταν μια πολύ κακή κοινωνία για να ζήσεις σ’ αυτήν».

Ένα ακόμη χτύπημα κατά του Κοινωνικού Δαρβινισμού ήρθε από τα μαθηματικά και τη Θεωρία των Παιγνίων. Επιστήμονες όπως ο νομπελίστας John Nash (για τη ζωή του οποίου γυρίστηκε η ταινία A Beautiful Mind) έχουν αποδείξει ότι σε πολλαπλά επιχειρηματικά σενάρια ο ανταγωνισμός είναι επιζήμιος για όλους τους συμμετέχοντες ενώ η συνεργασία είναι πολλές φορές αποδοτικότερη για όλους, παρά για τον έναν νικητή του ανταγωνισμού! 

Ο καθηγητής Νας, ο οποίος απέδειξε μαθηματικά την επιχειρηματική αξία της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας, καταρρίπτοντας τους μύθους του Κοινωνικού Δαρβινισμού.

Επίσης, πρέπει να προσθέσουμε ότι ολόκληρος ο Κοινωνικός Δαρβινισμός ξεκινάει από τις παραδοχές «ό,τι είναι φυσικό, είναι και δίκαιο και ηθικά σωστό» και «ό,τι δεν είναι σύμφωνο με τη Φύση είναι λάθος», οι οποίες είναι προφανώς λανθασμένες, αφού η ανθρωπότητα έχει αναπτυχθεί προχωρώντας σχεδόν πάντα σε κατευθύνσεις που είναι ενάντιες στη φυσική τάξη των πραγμάτων. Ολόκληρος ο μέχρι σήμερα πολιτισμός μας μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει εξελιχθεί έτσι, και μπορούμε να εντοπίσουμε αμέτρητα θετικά χαρακτηριστικά του, άρα δεν είναι «κακός».

Είναι λοιπόν μια παρεξήγηση η δημοφιλής πεποίθηση της εποχής μας ότι η θεωρία της Εξέλιξης έχει λύσει τα μυστήρια των κοινωνικών φαινομένων. Όμως, δυστυχώς, πάρα πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πιστεύουν σήμερα ακράδαντα ότι η θεωρία της Εξέλιξης υποστηρίζει τις πολιτικές ρατσιστικές ή ατομιστικές τους αντιλήψεις... 

ΔΑΡΒΙΝΙΚΟΙ ΒΙΟΑΝΑΡΧΟΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΕΣ 

Πιστεύω ότι είτε προσαρμόζεσαι είτε πεθαίνεις. Είτε είσαι ένα αποδοτικό μέλος της Κοινωνίας είτε είσαι μια βδέλλα που την απομυζά. Δεν μπορείς να είσαι και τα δύο. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν μπορώ να υποστηρίξω τον Ομπάμα και το Δημοκρατικό Κόμμα. Οι Δημοκράτες (με τα κοινωνικά συστήματα ασφάλισης και υγείας) έχουν παραβιάσει τον φυσικό νόμο του Κοινωνικού Δαρβινισμού. Αυτό δεν γίνεται να το κάνεις και να περιμένεις να σε στηρίξουμε! (Αμερικανός Κοινωνικός Δαρβινιστής) 

 Στον 20ο αιώνα, μετά την πτώση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που τον στήριζε, ο πρωτογενής Κοινωνικός Δαρβινισμός μπήκε στο στόχαστρο πολλών διανοούμενων και έτσι η επιρροή του άρχισε να μειώνεται. Κάποιοι μάλιστα τόλμησαν να υποθέσουν ότι εξαφανίστηκε μετά την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος.

Όμως, αν και η ρατσιστική και εθνικιστική φιλοσοφία του Κοινωνικού Δαρβινισμού δεν ήταν ένα θέμα που συζητιόταν ανοιχτά, αυτό δεν σήμαινε ότι δεν εφαρμοζόταν και τα διάφορα δογματικά συμπεράσματά της. Π.χ., την περίοδο 1910-1930, 24 Πολιτείες των ΗΠΑ εφάρμοσαν νόμους στείρωσης των ανθρώπων χαμηλής νοημοσύνης, των αλκοολικών, των φυματικών, όσων είχαν αφροδίσια νοσήματα ή ειδικές ανάγκες. Ήταν ένα πρόγραμμα ιδιαίτερα δημοφιλές που είχε την υποστήριξη του Κογκρέσου, το οποίο μάλιστα ψήφισε νόμο που απαγόρευε μεταναστεύσεις από περιοχές «χαμηλής ποιότητας ανθρώπων σε άλλες, “καλύτερες”».

Οι ισχυροί των ΗΠΑ υιοθετούσαν πάντοτε ένα παράξενο μείγμα χριστιανικής ιδεοληψίας και Κοινωνικού Δαρβινισμού. Επικαλούνται ταυτόχρονα την αγάπη του Χριστού και την σκληρότητα της Φύσης, στις ίδιες μάλιστα προτάσεις. Πρόκειται για δύο αντιφατικές λογικές, αφού η μια είναι καθαρά θεολογική ενώ η άλλη καθαρά αθεϊστική. Κι όμως, αυτό το αντιφατικό μείγμα είναι ιδιαίτερα εμφανές στην αμερικανική επιχειρηματική και πολιτική λογική, όπως τα τελευταία χρόνια όταν η οικογένεια Μπους είχε φέρει το ρεπουμπλικάνικο κόμμα στην εξουσία.

Σήμερα, τα επιχειρήματα του αθεϊστικού Κοινωνικού Δαρβινισμού χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που δηλώνουν πιστοί Χριστιανοί, ενάντια όμως στα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης που προσπαθεί να οργανώσει ο Ομπάμα για να βοηθήσει τους φτωχούς, εκπληρώνοντας δηλαδή μια βασική απαίτηση του Χριστιανισμού.

Ο Δαρβινισμός είναι ένα αθεϊστικό ψέμα. Εκτός και αν μιλάμε για πολιτική – τότε είναι πολιτική επιστήμη…

Προς την κατεύθυνση της δημιουργίας όλου αυτού του επιστημονικοφανούς αχταρμά, ώθησαν και οι ιδέες υποστηρικτών της απόλυτης ελευθερίας του ατόμου σε μια καπιταλιστική κοινωνία, όπως η περίφημη Ayn Rand, αν και οι διάφοροι συνεχιστές της προσπάθησαν να δείξουν ότι η δική τους άποψη περί καπιταλισμού ελεύθερου από οποιαδήποτε κρατική ή κοινωνική παρέμβαση, δεν έχει τίποτα να κάνει με την εξολόθρευση των αδύναμων…

Δεν είναι λίγοι οι μεγαλοεπιχειρηματίες σήμερα που κάνουν δηλώσεις που δείχνουν ότι είναι έντονα επηρεασμένοι από τον Κοινωνικό Δαρβινισμό:

«Ο Δαρβίνος είναι καλύτερος οδηγός απέναντι στον ανταγωνισμό από ότι οι οικονομολόγοι» (Bruce Henderson, ιδρυτής της εταιρείας συμβούλων επιχειρήσεων Boston Consulting Group)

 «Στο μέλλον οι παγκόσμιοι προμηθευτές και οι τοπικοί διανομείς θα κυριαρχούν στην Αγορά. Θα γίνουν πιο αποτελεσματικοί και ισχυροί. Οι πλούσιοι θα γίνουν πλουσιότεροι και ισχυρότεροι, οι φτωχοί φτωχότεροι μέχρι που θα χαθούν. Θέλετε να είστε ένας από τους πλούσιους ή από τους φτωχούς;» (William Ryan, CEO της εταιρείας Point Spring & Driveshaft)

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Douglas Hofstader, τα άτομα που υποκινούνται από τις ιδέες του Κοινωνικού Δαρβινισμού έχουν συχνά τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 1) είναι υπέρ μιας ανταγωνιστικής νεοφιλελεύθερης οικονομίας 2) είναι συντηρητικοί απέναντι στις κοινωνικές αλλαγές, γιατί θεωρούν ότι η κοινωνία έχει εξελιχθεί μέσω της «φυσικής επιλογής» και είναι «η καλύτερη δυνατή» 3) επιζητούν μια κοινωνική πολιτική «ευγονικής», όπου οι ανίσχυροι θα απομακρύνονται ή θα αφήνονται στην τύχη τους και 4) έχουν πάντα ένα ιμπεριαλιστικό όραμα.

Στο πλαίσιο του Κοινωνικού Δαρβινισμού κινείται και όλη αυτή η μανία τελευταία που έχει καταλάβει τους βιολόγους να ανακαλύπτουν τα διάφορα αμφίβολα «γονίδια της συμπεριφοράς», που υποτίθεται σε κάνουν χοντρό ή λεπτό, ταλαντούχο ή μέτριο, τεμπέλη ή εργατικό, ομοφυλόφιλο ή οπαδό της πολυγαμίας, τζογαδόρο ή παιδεραστή, ναρκομανή ή φιλόσοφο κλπ. Όλα αυτά τα υποτιθέμενα γονίδια σε καμιά σχεδόν περίπτωση δεν έχουν αποδειχτεί ότι επηρεάζουν πραγματικά τις συμπεριφορές που ισχυρίζονται…

Όπως ίσως είναι φανερό, ακόμη και στην Ελλάδα, υπάρχουν πάρα πολλοί που επηρεάζονται, χωρίς να το καταλαβαίνουν ίσως, από τις ιδέες του Κοινωνικού Δαρβινισμού…

ΔΑΡΒΙΝΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ 

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μοιάζει να διακατέχεται και αυτό από τα δόγματα του Κοινωνικού Δαρβινισμού. Τα μέτρα που ζητά να επιβληθούν, όπως αυτά που επιβλήθηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα, δεν είναι εύκολο να εξηγηθούν αν δεν ιδωθούν μέσα από το πρίσμα του Κοινωνικού Δαρβινισμού.

Π.χ. η αύξηση του ΦΠΑ και της φορολογίας των προϊόντων προτείνεται –υποτίθεται- για να «καλλιεργηθεί φορολογική συνείδηση στις επιχειρήσεις», ενώ η πικρή αλήθεια είναι ότι η αύξηση κάνει ακόμη πιο δύσκολο το εμπόριο για μικρά καταστήματα (τα μεγάλα μπορούν να απορροφήσουν τις αλλαγές επειδή έχουν μεγαλύτερο τζίρο άρα και ποσοστά κέρδους, άρα μπορούν να απορροφήσουν τις αυξήσεις χωρίς πρόβλημα). Τα μικρά λοιπόν καταστήματα οδηγούνται στο να κλείσουν, για να ωφεληθούν τα μεγάλα. Προφανώς το ΔΝΤ θεωρεί ότι αυτό είναι «το σωστό».

Με την ίδια λογική, προτείνει να αφεθεί ανεξέλεγκτο το δικαίωμα απόλυσης των υπαλλήλων των επιχειρήσεων και να μειωθούν οι σχετικές αποζημιώσεις. Ποιος κερδίζει από αυτό; Μόνο ο ισχυρός και αδίστακτος επιχειρηματίας, που για να αυξήσει την παραγωγή μπορεί πλέον να τσαλαπατήσει τις ζωές των υπαλλήλων του, ενώ ο ευαίσθητος και φιλικός με τους υπαλλήλους του επιχειρηματίας δεν κερδίζει ουσιαστικά τίποτα, αφού δεν θα εκμεταλλευτεί αυτή τη δυνατότητα.

Σε άλλες χώρες, όπως π.χ. τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, το ΔΝΤ έχει κάνει εξαιρετικά επιβλαβείς κινήσεις, ιδιωτικοποιώντας π.χ. τις εταιρείες ύδρευσης ή δίνοντας την ευκαιρία σε πολυεθνικές να αγοράσουν και να εκμεταλλευτούν το δημόσιο πλούτο, αδιαφορώντας για την οικολογική καταστροφή που προκαλούν και την κατακρήμνιση του βιωτικού επιπέδου των ανθρώπων της χώρας. Στο πλαίσιο του Κοινωνικού Δαρβινισμού κάτι τέτοιο είναι τελείως αποδεκτό, αφού η καταστροφή του περιβάλλοντος μιας «υπανάπτυκτης» χώρας είναι πηγή πλουτισμού για μια ομάδα, υποτίθεται πιο «εξελιγμένων» ατόμων…

ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΣΤΕΣ «ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ»; 

Τελευταία οι άνθρωποι της ανώτερης οικονομικής κάστας, προσπαθώντας προφανώς να επιβεβαιώσουν τις «δαρβινοφανείς» αντιλήψεις τους, προσπαθούν να συμπεριφερθούν σαν να έχουν μεταλλαχτεί σε ένα διαφορετικό είδος. Π.χ. τα κορυφαία στελέχη των μεγαλύτερων πολυεθνικών αποφεύγουν να συναντηθούν με τους υφιστάμενούς τους, δεν κατεβαίνουν στο επίπεδο του δρόμου για να μη έρθουν σε επαφή με τους κατώτερούς τους αλλά κινούνται με ελικόπτερα από ταράτσα σε ταράτσα, επιλέγουν προσεκτικά τις γυναίκες με τις οποίες θα τεκνοποιήσουν, και προσπαθούν με μύριες βιο-τεχνολογικές μεθόδους να αποδείξουν την «γενετική τους ανωτερότητα».

Μαθαίνουμε ότι αγοράζουν οικόπεδα σε τελείως απομονωμένες περιοχές που δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση ούτε οδικώς ούτε από θάλασσα, όπως π.χ. στη Μάνη της Πελοποννήσου ή στη Σιβηρία, για να χτίσουν προφανώς τα «κάστρα» μέσα στα οποία θα αναπτύξουν το νέο τους «είδος». Ταυτόχρονα κυκλοφορούν μύρια άρθρα και βιβλία μέσα από τα οποία μας διαφημίζουν ότι «πρόκειται για ένα νέο είδος ανθρώπου», «ότι έχουν ξεπεράσει τον ορισμό του ανθρώπινου όντος» κλπ…

 Είναι πραγματικά ένα νέο ανθρώπινο είδος; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά, αλλά μπορούμε εύκολα να το αρνηθούμε. Δεν υπάρχει κάποιο γενετικό χαρακτηριστικό που μπορεί να μας χωρίσει ουσιαστικά σε ανώτερους και κατώτερους. Δείγματα ανώτερης ικανότητας ή ευφυΐας εμφανίζονται σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικής ομάδας, που έχουν γεννηθεί στα πιο αντίξοα περιβάλλοντα (π.χ. ο διάσημος Ινδός μαθηματικός Ραμανουτζάν που στα 12 του χρόνια είχε ανακαλύψει δικά του μαθηματικά θεωρήματα και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς νόες, μεγάλωσε σε μια καλύβα). Άρα, αν υπάρχει αυτό το νέο είδος, ποια είναι εκείνα τα γενετικά χαρακτηριστικά του που πραγματικά το διαχωρίζουν από όλους εμάς;

Γελοιογραφία: Ο Δαρβίνος διώχνει από το σπίτι του τους οπαδούς της Ευγονικής και του Νεοφιλελευθερισμού.

ΕΞΟΔΟΣ
Αν επιβληθεί τελικά ο Κοινωνικός Δαρβινισμός ως ηθική βάση της κοινωνίας μας, τότε δεν υπάρχει χώρος για διανοούμενους, για καλλιτέχνες, για ανθρώπους του πνεύματος ή ακαδημαϊκούς, για εκείνους που θέλουν να παράγουν τα δικά τους μικρά αλλά σημαντικά πράγματα ή που θέλουν απλά να ζήσουν ευχάριστα τη μικρή ζωή τους. Θα πρέπει να γίνουμε θύματα ενός αιώνιου ανταγωνισμού, να αναζητούμε ασταμάτητα και χωρίς δισταγμούς τη δύναμη, να χρησιμοποιούμε όλα τα πράγματα ως όπλα και να θεωρούμε τους πολλούς ως το μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης των ιδεών μας. Αυτό ολοφάνερα συμβαίνει ήδη σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Όμως, όπως είδαμε παραπάνω, δεν είναι κάποια σοβαρή «επιστημονική» άποψη όλα αυτά, αλλά απλά η αναπαραγωγή της πανάρχαιας κοινωνικής ανισορροπίας που είναι ριζωμένη στον πολιτισμό μας και οφείλουμε να βρούμε τον τρόπο να ξεπεράσουμε κάποτε.

Δεν υπάρχει κανένας βιολογικός ή φυσικός νόμος που να επιβάλει αυτή την ανισορροπία, αντίθετα με ό,τι νομίζουμε κάποιοι. Η ανθρωπότητα αντίθετα έχει δημιουργήσει πολλά πράγματα που μοιάζουν να έρχονται σε αντίθεση ή να συμπληρώνουν τη Φύση. Παραδείγματα είναι η φιλοσοφία, η αλληλοβοήθεια, ο ίδιος ο πολιτισμός, τα νοσοκομεία, η Ιατρική. Αυτά δεν μπορούν να εξηγηθούν με «δαρβινικούς» όρους επιβίωσης του ισχυρότερου. Μπορεί πράγματι κάποιοι να καταφέρνουν να τα χρησιμοποιήσουν ακόμη και αυτά ως όπλα για τη δική τους ισχυροποίηση, μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι ότι δεν δημιουργήθηκαν για αυτό το σκοπό.

ΠΗΓΕΣ: 

• http://standupforamerica.wordpress.com/2009/05/15/social-darwinism-and-class-warfare 
• Χρήστος Γεωργίου, Η Πολιτικοποίηση της Βιολογίας, 10/4/2009, Ελευθεροτυπία 
•  From Darwin to Hitler: Evolutionary Ethics, Eugenics, and Racism in Germany, Richard Weikart
• The Lucifer Principle, Howard Bloom, 1995 
• Κάρολος Δαρβίνος, Περί της Καταγωγής των Ειδών, 1859 
• Κοινωνικός Δαρβινισμός, Δημήτρης Μητρόπουλος, (http://tech.pathfinder.gr/xpaths/humanity/873414.html) 
• Γιατί ο Δαρβίνος είχε Δίκιο, Σταμάτης Αλαχιώτης, Το Βήμα 12/9/1999